Böbrek üstü bezleri, her iki böbreğin üst kısmına yerleşik olarak bulunurlar. Karın bölgesinin arkasında ve diğer karın içi organlara yakın komşuluk gösterirler. Böbrek üstü bezleri, metabolizmayı, bağışıklık sistemini, kan basıncını, kan şekerini ve diğer temel işlevleri düzenlemeye yardımcı olan çeşitli hormonlar üretirler. Başlıca adrenalin, aldosteron ve kortizol dahil olmak üzere çeşitli steroid hormonları üreterek metabolizmasının düzenlenmesini sağlayan endokrin bezlerdir.
Böbrek üstü bezlerinin; korteks (kabuk) ve medulla (ilik) olmak üzere iki bölümü vardır. Adrenal korteks, adrenal bezin en dışında yer alan ve en büyük kısmıdır. Üç bölgeye ayrılır ve dıştan içe doğru; zona glomerulosa, zona fasciculata ve zona reticularis olarak isimlendirilir. Bu bölgeler farklı hücre yapısına sahip olup, sırası ile aldosteron, kortizol ve androjenlerin üretimine ayrılmıştır. Adrenal medulla bezin ortasında yer almaktadır ve korteks ile çevrilidir. İnsan vücudunun en önemli fonksiyonlarını yöneten adrenalin ve noradrenalin bu bölge özelleşmiş sinir hücrelerinin uyarılması ile kan dolaşımına salınır.
Adrenal bezin bu karmaşık yapısı; hastalıklarında ya da oluşan kitlelerde çok geniş bir yelpazede şikayet ve bulgu orta çıkmasına neden olabilmektedir. Patolojinin bulunduğu yere ve şiddetine göre hormon düzensizlikleri ve bu hormonlara bağlı belirtiler ortaya çıkabilir.
Adrenal bezde saptanan kitleler büyük olasılıkla iyi huylu olma eğilimindedir ve genelde bulgu vermeden tesadüfe saptanır. Bu kitleler kontrolsüz hormon üretmeye başlamışsa, bez boyutlarında büyüme varsa veya kötü huylu kanserden şüphe ediliyorsa ameliyat edilmesi gerektirmektedir. Her iki bezin cerrahi olarak çıkarılması hormonların ağız yoluyla desteklenmesini zorunlu kılar. Tek taraflı bezin çıkarılması ise diğer bezin hormon üretimi arttırması ile dengelenebilir. Adrenal bezin diğer organlara yakın komşuluğu, karnın arka tarafında bulunması ve çok sayıda hormon üretmesinden dolayı yapılacak cerrahinin deneyimli ekiplerce yapılması büyük önem taşımaktadır.
Adrenal Adenom (Surrenal Adenom, Böbrek Üstü Bezi Adenomu)
Adrenal adenomlar, adrenal bezlerde oluşan kanserli olmayan kitlelerdir. Çoğu zaman tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Böbrek üstü bezinin anormal şekilde büyümesi ile ortaya çıkan bu rahatsızlıkta aynı zamanda hormon salgılanması da hastalığa eşlik edebilir. Ancak bazen bu tümörler, komplikasyonlara neden olabilecek yüksek düzeyde belirli hormonlar salgılar. Tedavi edilebilir tansiyonun en önemli sebebidir. Çeşitli sebeplerle yapılan karın görüntülemelerinde rastlantısal olarak da tespit edilebilir. Bu kitlelerin hastalık sebebi olup olmadığının anlaşılması ve tedavi yönetimi zordur. Çeşitli laboratuvar ölçümleri ve görüntülemeler ile tanı konulabilmektedir. Adrenal bez kitleleri kortizol üreten kitleler olabileceği gibi Feokrasitoma gibi hipertansiyona sebebiyet verecek hormon üretimine neden olan kitleler de olabilir.
Adrenal Bez Ameliyatları
Böbrek üstü bezi hastalıkları endokrin cerrahisinde uzman ekipçe değerlendirilip tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Böbrek üstü bezi hastalıklarının hem sık görülmemesi hem de tanısının zor konulması nedeniyle deneyimli ekiplerce değerlendirilmelidir. Vücudda hemen hemen her organa talimat veren adrenal bezlerin kanserleri çok nadir olarak görülür. Adrenal kanser erken bulunduğunda tedavi şansı vardır ancak kanser böbrek üstü bezlerinin dışına yayılmışsa tedavi daha az olası hale gelir. Tedavi, ilerlemeyi veya nüksü geciktirmek için kullanılabilir. Adrenal bezlerde oluşan büyümelerin çoğu kötü huylu kanserler değildir. Adenom veya feokromositoma gibi iyi huylu adrenal tümörler de adrenal bezlerde gelişebilir.
Adrenalektomi (Surrenalektomi, Böbrek Üstü Bezinin Çıkarılması)
Adrenalektomi, bir veya her iki adrenal bezi çıkarmak için yapılan ameliyattır.
Cerrahlar, minimal invaziv (kapalı yöntem) veya geleneksel açık cerrahi yoluyla adrenalektomi yapabilir. Hangi yöntemin uygulanacağı; hastalığın özelliklerine, ameliyatın neden yapıldığına, hastanın genel sağlık durumuna, hastanın ve cerrah tercihine göre belirlenir. Bu seçimde tümörün boyutu, tipi ve adrenal bezin etkilenme durumu önemlidir. Genellikle büyük ve kanserli kitleleri açık cerrahi yöntem ile ameliyat edilirken, daha küçük ve deneyimli ekiplerde minimal invaziv (kapalı yöntem) tercih edilebilir.
Açık cerrahide, hasta tam uyutularak, karın bölgesinden yapılan bir kesik ile adrenal beze ulaşılır ve bez çevre sağlam doku ile birlikte çıkarılır. Minimal invaziv yaklaşım, kapalı cerrahi ile isimlendirilir. Laparokopik ya da robotik sistemler kullanılarak, karın bölgesinden yapılan küçük kesikler ile gerçekleştirilir. Açık ameliyatta olduğu gibi böbrek üstü bezi çevre sağlıklı doku ile birlikte çıkarılır. Yara izinin daha küçük olması, daha az ağrının görülmesi, hastanın derlenme ve normal hayata daha erken dönmesi gibi birçok olumlu etkisi nedeni ile minimal invaziv yöntem tercih edilmektedir.
İlgili içerik: Mide Kanseri
