Kolon (Kalınbağırsak) Kanseri

Kolon, “kalın bağırsak” olarak bilinen ve sindirim sisteminin son kısmını oluşan bölgedir. Kolon kanseri ise bu bölgede görülen kanserlerdir. Kolon kör bağırsak ile başlar rektum denilen kolonun genişlemiş son kısmı ile sonlanır.

Kolon kanseri her yaşta olabileceği gibi tipik olarak yaşlı yetişkinleri etkiler. Genellikle kolonun içinde oluşan polip adı verilen küçük, kanserli olmayan (iyi huylu) hücre kümeleri olarak başlar. Zaman içinde bu poliplerin bir kısmı kolon kanserine dönüşebilir.

Polipler küçük olup şikayet oluşturmadıkları zaman fark edilmeyebilir. Kolon kanserinin erken tanısı için yapılan taramalarda saptanabilir. Tarama testleri ile erken tanı konulan kanserlerde tümör sadece kolon ile sınırlı iken, ilerlemiş vakalarda çevre dokulara, lenf bezlerine, karaciğer, akciğer ve diğer organlara yayılım olabilir.  Erken tanı ile kolon kanserinden kurtulmak mümkün olabilir.

Kolon Kanseri Belirtileri

Kolon kanseri erken evrede hiçbir belirti vermeyebilir. Kanserin boyutuna ve bulunduğu yere bağlı olarak şikayet ve belirtiler değişiklik gösterebilir. Kolon kanserinin şikayet ve bulguları şunları içerir:

• Bağırsak alışkanlıklarınızda kalıcı bir değişiklik (ishal veya kabızlık)
• Dışkınızın kıvamında bir değişiklik
• Makattan olan kanama yada dışkıda kan
• Kramplar, gaz veya ağrı gibi kalıcı karın rahatsızlığı
• Bağırsaklarınızın tam boşalmamadığı hissi
• Halsizlik veya yorgunluk
• Açıklanamayan kilo kaybı

Bu belirtiler doğrudan kolon kanseri belirtileri olarak hastalığa götürmese de, bu gibi şikayetlerde doktora başvurmak ve hastalık varsa önceden teşhis edilebilmesini sağlamak çok önemlidir.

Kolon Kanseri Risk Faktörleri

Gelişmiş ülkelerde, kolon kanseri oranı, gelişmekte olan ülkelere göre 4 ile 10 kat daha fazladır. Kolon kanserin nedenlerini; yaşam tarzı, çevresel etkenlerdeki değişiklikler ve kalıtsal genetik faktörler olarak sıralanabilir. Kolon kanserinin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte şu risk faktörleri suçlanmaktadır.

• Yaş: Kolon kanseri her yaşta teşhis edilebilir, ancak 50 yaşın üzerinde risk artmaktadır.
• Kolon kanseri veya polip öyküsü: Kolon kanseri veya kolon polipi olanlarda, gelecekte kolon kanseri riskiniz daha yüksektir.
• İltihaplı bağırsak koşulları: Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi kolonun inflamatuar (iltahap) hastalıkları kolon kanseri riskinizi artırabilir.
• Kolon kanseri riskini artıran kalıtsal hastalıklar: Ailesel adenomatöz polipoz (FAP) ve kalıtsal polip dışı kolorektal kanser (HNPCC) olarak da bilinen Lynch sendromu gibi ailsel geçen hastalıklarda kolon riski yüksektir. 
• Ailede kolon kanseri öyküsü: Akrabalar arasında kolon kanseri olan hastaların olması, diğerlerinde kolon kanseri riskini arttırır.
• Düşük lifli, yüksek yağlı beslenme
• Hareketsiz bir yaşam tarzı
• Şeker hastalığı
• Alkol-sigara
• Obezite

Kolon Kanserinde Tanı

Tarama Testleri

Kolon kanserinden ölme riskinizi azaltmak için yapılır. Kolon kanseri veya kanserli olmayan poliplerin belirlenmesi için yapılır. Tek fark bu kişilerin herhangi şikayeti ya da bulgusu yoktur. Kolon kanserini erken teşhis edip, tedavi şansını arttırmak için uygulanır. Kolon kanseri riskini artış gözlenmeye başladığı 50 yaşından sonra uygulanır. Eğer ailede kolon kanseri hikayesi varlığı, kolon kanseri riskini arttıran kalıtsal hastalıklar varlığı ve iltahaplı bağırsak hastalığı söz konusu ise tarama daha erken yaşta başlanır.  

Kolon Kanseri Tanısı

• Kolonoskopi: Ucunda ışık bulunan bir kamera yardımı ile tüm kolon ve rektumun görüntülenmesi işlemidir. Bu işlem sırasında kolon ve rektum iç yüzü incelenir, şüpheli alan bulunursa doku örnekleri (biyopsiler) alınabilir ve polipler çıkarılabilir.
• Kan testleri: Kolon kanseri olup olmadığınızı hiçbir kan testi söyleyemez. Sadece böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri gibi genel sağlığınız hakkında ipuçları için kanınızı test edebilir. Ancak karsinoembriyonik antijen (CEA) gibi kolon tümörlerinde yükselebilen bazı belirteçler vardır. Bu testler tanı koymadan ziyade takip amaçlı kullanılır.

Kanserin Yaygınlığının Belirlenmesi

Kolon kanseri tanısı koyulan hastalarda tedavinin belirlenmesi için kanserin yaygınlığının (evre) belirlenmesi önemlidir. Bunu için bir takım testler yapılabilir. Karın ve göğüs boşluğunu gösterebilen bilgisayarlı tomografi taramaları gibi görüntüleme yöntemleri uygulanabilir. Çoğu durumda kolon kanseri evresi ameliyatı sonrasına kadar tam olarak belirlenemeyebilir.

Kolon Kanserinde Tedavi

Kolon kanserinin başlıca tedavisi cerrahidir. Ancak tümörün kolondaki yerleşim yerine, boyutuna, evresine, hastanın genel sağlık durumuna, tümörün aciliyetine (tıkanıklık, delinmesi, kanama gibi)  bağlı olarak cerrahi tedavinin şekli değişiklik gösterebilir.

Cerrahi Tedaviler

Erken Evre Kolon Kanseri İçin Cerrahi

• Kolonoskopik polipektomi: Kolonoskopi sırasında poliplerin çıkarılması işlemidir. Kanser çok küçük, lokalize, tamamen polip içindeyse ve çok erken bir aşamadaysa, kolonoskopi sırasında tamamen çıkarabilir.
• Endoskopik mukozal rezeksiyon (EMR): Daha büyük polipler, endoskopik mukozal rezeksiyon adı verilen bir yöntemle çıkarılabilir. Kolonoskopinin içinde geçirilen özel cihazlar sayesinde polip tamamı ve kolonun iç yüzeyinin bir kısmı çıkarılarak tedavi yapılabilir.  
• Minimal invaziv cerrahi (laparoskopik, kapalı cerrahi): Kolonoskopi sırasında çıkarılamayan polipler, laparoskopik cerrahi kullanılarak çıkarılabilir. Bu ameliyat; karın duvarındaki birkaç küçük kesi yoluyla gerçekleştirilir. Kolonun hastalıklı kısmı ve kanserin bulunduğu bölgedeki lenf düğümlerini çıkartılabilir.

Daha İleri Evre Kolon Kanseri İçin Cerrahi

• Partial kolektomi (Kısmi kalınbağırsak çıkarılması): Bu ameliyatta kolonunun kanser içeren kısmı sağlıklı kısma kadar çıkarılır. Bu işlem esnasında çevre lenf düğümleride temizlenir. Daha sonra kalan sağlıklı uç kısımlarını yeniden bağlanır. Bu prosedür genellikle açık cerrahi ile yapılmakta olup son yıllarda minimal invaziv yaklaşımların (laparoskopi, roboik) kullanılımı artmaktadır.
• Ostomi (Ağızlaştırma): Kolonunun sağlıklı kısımlarını yeniden bağlamak mümkün olmadığında, yapılan bağırsak bağlantılarını korumak için veya hastaya bağlı sağlık durumları nedeni ile ostomiye ihtiyaç duyulabilir. Bu işlem dışkının bir torbaya atılması için, bağırsağın bir kısmının karın duvarına bağlamasını içerir. Yapılan bu ağızlaştırma bazen geçici olabildiği gibi bazen de ömür boyu kalıcı olabilir.

İleri Kanser Cerrahisi

Kanser çok ilerlemişse veya hastanın genel sağlık durumu çok kötüyse, sadece şikayetleri ortadan kaldırmak için ameliyat uygulanabilir. Bu ameliyat kanseri tedavi etmek için yapılmaz, bunun yerine tıkanıklık, kanama veya ağrı gibi belirti ve bulguları hafifletmek için yapılır.

Kemoterapi

Kemoterapi, kanser hücrelerini yok etmek için kullanılan kimyasal maddelerdir. Kolon kanseri için kemoterapi, kanser daha büyükse veya lenf düğümlerine yayılmışsa genellikle ameliyattan sonra verilir. Bu şekilde kemoterapi vücutta kalan kanser hücrelerini öldürebilir ve kanserin tekrarlama riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Bazı durumlarda tümörü küçültmek ve cerrahinin etkinliğini arttırmak için ameliyattan öncede verilebilir.

Ameliyat imkanı olmayan ileri evre ve vücuda yayılmış kanserlerde şikayetleri azaltmak içinde radyoterapi ile birlikte uygulanabilir.

Radyoterapi (Işın Tedavisi)

Radyasyon tedavisi, kanser hücrelerini öldürmek için X-ışınları ve protonlar gibi güçlü enerji kaynaklarını kullanır. Büyük bir kanseri ameliyattan önce küçültmek için kullanılabilir, böylece daha kolay çıkarılabilir.

Ameliyat bir seçenek olmadığında, ağrı gibi semptomları hafifletmek için radyasyon tedavisi kullanılabilir. Bazen radyasyon kemoterapi ile birleştirilir.

İmmünoterapi

İmmünoterapi, kanserle savaşmak için bağışıklık sisteminizi kullanan bir ilaç tedavisidir. Vücudunuzun hastalıklarla savaşan bağışıklık sistemi kanserinize saldırmayabilir çünkü kanser hücreleri, bağışıklık sistemi hücrelerinin kanser hücrelerini tanımasını engelleyen proteinler üretir. İmmünoterapi bu sürece müdahale ederek çalışır. İmmünoterapi genellikle ilerlemiş kolon kanseri için ayrılmıştır.

Kolon Kanserinde Sağkalım

Aynı kanser türünde ve evresinde olan kişiler için yaşam sürelerinin oranları hesaplanır. Tedaviden sonra kişinin ne kadar ömrü kaldığı söylenmez. Bunun yerine, tedavinin ne kadar başarılı olup olmadığı ile ilgili hastaya ve hasta yakınlarına bilgi verir. Hastalığın başlangıcından itibaren 5 yıllık hayatta kalma oranı; 1. evrede teşhis konulan kişilerde, %90’ın üzerinde görülse de, evreler ilerledikçe bu oran düşmektedir. Kolon kanseri 4. evrede sağ kalım oranının, %10’un altına düştüğü görülmektedir.

İlgili içerik: Rektum Kanseri