Safra Kesesi

Safra Kesesi Taşı (Kolelithiasis)

Koleslitiazis olarak tanımlanan safra kesesi taşı, genellikle gelişmiş ülkelerde ortaya çıkan ancak dünyanın her kesiminde görülebilen bir problemdir. Yaş ile birlikte görülme sıklığı artar. Safra kesesi taşları safranın içerisinde çok yüksek düzeyde bulunan kolestrolün çökelti oluşmasından sonra meydana gelir. Taş boyutu ve sayısı kişiden kişiye farklılık gösterebilir.                                                                                                             

Safra Kesesi Taşı Belirtileri

Safra çamuru ve yeni oluşan safra kesesi taşları genellikle erken dönemlerde belirti vermeyebilirler. Yapılan araştırmalarda, tüm safra kesesi taşlarının yarısının, insan hayatı boyunca hiçbir şikayet ve belirtiye neden olmadığını göstermiştir. 

Safra taşlarının en temel belirtisi biliyer kolik adı verilen, safra sistemine özgü bir ağrı türüdür. Bu ağrının özellikleri;

• Yemeklerden sonra aniden başlar
• 15-20 dakika süreyle artar, daha sonra 4- 5 saatte kadar hafifler
• Bulantı, kusma, mide yanmasını engelleyici ilaçlara, dışkılama, gaz çıkarma, pozisyon değiştirme gibi uygulamalara cevap vermez
• Mide bulantısı ve aşırı terleme eşlik edebilir
• Künt ve yoğun karakterdedir
• Zamanla kendi kendine geçer
• Sağ omuz ve sırta yansıyabilir
• Arada hazımsızlık şikayeti yaratabilir

Safra Kesesi Taşı için Risk Faktörleri

Safra Kesesi Taşı için Risk Faktörleri şu şekilde sıralanabilir;

• Kadın cinsiyeti
• 40 yaşında veya daha büyük olmak
• Fazla kilolu veya obez olmak
• Hareketsiz yaşam tarzı
• Hamilelik
• Kolesterolden zengin, liften fakir beslenme alışkanlığı
• Ailede safra taşı öyküsü olması
• Şeker hastalığı
• Orak hücreli anemi veya lösemi gibi belirli kan bozuklukları
• Çok hızlı kilo vermek
• Doğum kontrol veya hormon tedavisi ilaçları gibi östrojen içeren ilaçlar almak
• Karaciğer hastalığı

Safra Kesesi Taşı Komplikasyonları

Safra Kesesi İltihabı (Kolesistit): Kese içerisinde oluşan taşlar safra kesesinin boyun bölgesine oturması ile birlikte burada enflamasyon (iltihaplanma) meydana getirmesi durumudur. Şiddetli ağrı ve ateş şikayeti gelişir. Semptomatik seyreden safra kesesi taşlarında akut (ani başlangıçlı) kolesistit gelişme riski %1-3 arasında değişkenlik gösterebilir. Ağrı ve ateş şikayetine ek olarak üşüme-titreme, iştah kaybı ve bulantı, kusma gibi belirtiler de ortaya çıkabilir. Kolesistit acil olarak müdahale edilmesi gereken bir durumdur. Aksi takdirde hayatı tehlikeye sokabilecek komplikasyonlara (istenmeyen etkiler) neden olabilir. 

Ortak Safra Kanalının Tıkanması: Safra kesesi taşları, karaciğerde üretilen ve safra kesesinde depolanan safranın ince bağırsaklara aktarılan safra yollarında tıkanıklığa neden olabilir. Ortak kanalın tıkanması sonrası kişide yoğun ağrı, sarılık ve kanal iltihaplanması (kolanjit) gibi durumlar oluşabilir.

Pankreatik Kanalın Tıkanması: Pankreatik kanal, pankreas öz suyunu ortak safra kanalına ulaştıran bir yoldur. Safra kesesi taşları ortak safra kanalını ile birlikte pankreatik kanalda da tıkanıklık oluşturabilir. Bu durum pankreatit olarak ifade edilen pankreasın iltihaplanması ile sonuçlanabilir. Pankreatit gelişimi sonrasında kişide ani ve yoğun bir karın ağrısı meydana gelir. Pankreatit hayatı tehdit edebilecek ciddi bir durumdur.

Safra Kesesi Kanseri: Uzun süreli tahriş nedeniyle safra kesesi taşı öyküsü olan kişilerde safra kesesi kanseri görülme riskinde bir artış söz konusu olabilir. Her ne kadar risk yüksek olsada safra kesesi kanseri nadir bir kanser türü olduğu için oldukça az rastlanılan bir komplikasyondur.

Safra Kesesi Taşlarında Tanı

Hastalığın tanısı; tipik muayene bulguları ile beraber kan, idrar, gaita tetkikleri ve ultrasonografi (USG) ile konulur. Bu tetkiklerle %100'e yakın kesin teşhise ulaşılabilir. Seyrek olarak bilgisayarlı tomografi, MRI, endoskopik ultrason gibi diğer görüntüleme yöntemlerine başvurulur. Ayrıca safra kanalında bulunan taşlar için ultrason dışında ERCP dediğimiz endoskopik girişimlerden hem tanı hem de tedavide yararlanılabilir.

Safra Kesesi Taşı Tedavisi

Şikayet ve belirti oluşturmayan safra kesesi taşlarında ameliyat gerekli değildir. Hangi hastaya ameliyat gerekip gerekmeyeceği doktorunuz tarafından belirlenecektir. Safra kesesi taşı tedavisi için safra kesesinin tamamen alınması işlemi (kolesistektomi) uygulanır. Bu işlem açık yada kapalı (laparoskopik) cerrahi ile gerçekleştirilebilir. Açık cerrahi genelde; daha önce karın bölgesinden ameliyat geçirmiş hastalarda, safra kesesi dışında karında başka bir patoloji olan hastalarda, ameliyat sırasında olabilecek komplikasyonlar neticesinde uygulanabilir. Bunun dışında tüm hastalarda laparoskopik cerrahi tercih edilir.

Genel anestezi altında gerçekleştirilen laparoskopik kolesistektomi (kapalı yöntemle safra kesesi çıkarılması) ameliyatında hastanın karın bölgesine 3-4 adet insizyon (kesi) gerçekleştirilir. Bu insizyon bölgelerinden küçük ve ışıklı ameliyat aletleri hastanın karın boşluğunun içerisine girilerek ve safra kesesinin çıkarılması sağlanır. Hastalar ameliyat sonrasında bir süre gözlenir ve istenmeyen bir durumla karşılaşılmaması halinde genellikle aynı gün veya operasyon sonrası günde taburcu edebilirler.

Safra kesesi alındıktan sonra safra, safra kesenizde depolanmak yerine doğrudan karaciğerinizden ince bağırsağınıza akar. Yaşamak için safra kesenize ihtiyacınız yoktur ve safra kesesinin alınması yiyecekleri sindirme yeteneğinizi etkilemez.  

Safra taşlarını eritmek için bir takım ilaçlar mevcuttur. Ağız yoluyla aldığınız ilaçlar safra taşlarının çözülmesine yardımcı olabilir. Ancak safra taşlarınızı bu şekilde eritmek aylar veya yıllar alabilir ve tedavi durdurulursa safra taşları muhtemelen yeniden oluşacaktır. Ayrıca safra kesesi taşlarına bağlı komplikasyonları önlemede yetersiz kalırlar.