Tiroid bezi boynumuzda nefes borumuzun önünde yer alan, şekil itibari ile kelebeğe benzeyen, ve metabolizmayı düzenleyen hormonlar salgılayan bir endokrin bezdir. Boyunun ön kısmında ve adem elmasının altında bulunur. Tiroid bezi üretmiş olduğu hormonları kan yolu ile ilgili organ ve sistemleri etkilemek üzere vücuda göndererek bütün hücreler üzerinde etki eder.
Tiroid (Guatr) Bezi Nedir?
Tiroid bezi anne karnından itibaren çalışmaya başlar ve metabolizmanın düzenlenmesinde çok önemli rolleri vardır. Salgılamış olduğu hormonlar insan vücudunun enerji tüketimi düzenlemekle birlikte insan vücudunun yapıtaşlarını oluşturan proteinlerin sentezlenmesi ve fonksiyon görmesinde rol alır. Tiroid bezi hormonlarını en küçük yapı taşı olan foliküller aracılığı ile üretip depolar ve salgılar. Bezden salgılanan hormonlar T3(tiroidotronin) T4(tiroksin) ve kalsiyum metabolizmasında rol alan kalsitonindir. Tiroid bezi bu salgılamış olduğu hormonları insan beyninde bulunan ve vücudun salgılarının kontrol eden şef bez hipotalamus ve hipofiz bezlerinden aldığı uyarılar ile üretip salgılamaktadır.
Tiroid hormonları vücudun besin emilimi hızı ve bunların işleyişi, barsakların hareketleri ile birlikte vücudun enerji kaynaklarının kullanılış şekli ve bunların depo edilme şekillerinde rol oynamaktadır. Kalbimizin atış hızını ve gücünü de ayarlayarak vücudumuzda yeterli kan dolaşımının sağlanmasını yardımcı olur. Vücut ısısının bu etkiler ile düzenlenmesine neden olur.
Tiroid Hormonu Bozukluklarının Belirtileri
Tiroid hormonlarının az ya da fazla salgılanması, vücutta çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Tiroid bezi az çalıştığında hipotiroidi, fazla çalıştığında ise hipertiroidi adı verilen iki farklı bozukluk ortaya çıkar.
Hipotiroidi, yani tiroid bezinin yeterince hormon üretmemesi durumunda, en yaygın belirtiler arasında aşırı yorgunluk, halsizlik, kilo alma, depresyon, soğuk havalara karşı hassasiyet, cilt kuruluğu ve saç dökülmesi yer alır. Ayrıca, kabızlık, adet düzensizlikleri ve zihinsel yavaşlama gibi belirtiler de görülebilir.
Hipertiroidi durumunda, tiroid bezi fazla hormon ürettiği için metabolizma hızlanır. Bu durumda kişi aşırı terleme, kilo kaybı, sinirlilik, çarpıntı, ellerde titreme, uykusuzluk ve ishal gibi belirtiler yaşayabilir. Hipertiroidi hastalarında gözlerde büyüme ve şişkinlik gibi gözle ilgili sorunlar da ortaya çıkabilir.
Tiroid Hastalıkları Nelerdir?
Tiroid bezinin fonksiyon bozukluklarına göre tiroid hastalıkları meydana gelir. Tiroid hastalıkları şu şekilde sıralanabilir:
Hipotiroidi: Tiroid bezinin yeterince hormon üretememesidir. Bu hastalık genellikle otoimmün bir bozukluk olan Hashimoto hastalığından kaynaklanır. İyot eksikliği de hipotiroidiye neden olabilir. Metabolizmanın yavaşlamasına yol açan bu hastalık, tedavi edilmediğinde uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Hipertiroidi: Tiroid bezinin aşırı hormon üretimiyle karakterize edilen bu hastalık, genellikle Graves hastalığından kaynaklanır. Tiroid bezinin aşırı aktif hale gelmesiyle metabolizma hızlanır ve vücut dengesi bozulur. Bu durum ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Guatr: Tiroid bezinin anormal büyümesiyle oluşur ve genellikle iyot eksikliğiyle ilişkilendirilir. Guatr, hem hipotiroidi hem de hipertiroidi durumlarında görülebilir.
Tiroid Nodülleri: Tiroid üzerinde oluşan küçük, sert kitlelerdir. Çoğu zaman iyi huyludur, ancak bazı nodüller kanser riski taşıyabilir.
Tiroid Kanseri: Tiroid bezinde görülen tümörlerdir. Nadiren rastlansa da, tiroid kanserleri hızlı tedavi gerektiren ciddi bir hastalık grubudur.
Tiroid Hastalıklarının Teşhisi
Tiroid hastalıklarının teşhisi, genellikle belirtiler ve fiziksel muayene ile başlar. Doktor, boyunda şişlik veya tiroid bezinin büyümesini fark edebilir. Kesin teşhis için en yaygın kullanılan yöntemler kan testleridir. Bu testler, kandaki tiroid hormonlarının (T3, T4) ve tiroidi düzenleyen TSH hormonunun seviyelerini ölçer. Düşük veya yüksek hormon seviyeleri, hipotiroidi veya hipertiroidi gibi tiroid bozukluklarını işaret eder.
Ayrıca, tiroid bezinin boyutu ve yapısı hakkında daha fazla bilgi edinmek için ultrason yapılabilir. Bu görüntüleme yöntemi, tiroiddeki nodülleri veya kistleri tespit etmeye yardımcı olur. Şüpheli bir nodül varsa, biyopsi ile nodülden küçük bir doku örneği alınarak kanser riski olup olmadığı incelenir.
Bazı durumlarda, tiroidin çalışma fonksiyonunu görmek için radyoaktif iyot testi de kullanılabilir. Bu test, tiroid bezinin ne kadar iyot emdiğini ölçerek, hastalığın tipini anlamaya yardımcı olur.
Tiroid ve Kilo İlişkisi
Tiroid bezi, metabolizmayı düzenleyen hormonlar ürettiği için tiroid hormonlarındaki dengesizlikler kilo üzerinde doğrudan etkili olabilir. Hipotiroidi durumunda, tiroid bezi yeterli hormon üretemediği için metabolizma yavaşlar, bu da kilo alımına yol açabilir. Hipotiroidili kişiler, genellikle kilo kontrolünde zorlanır ve diyet yapmalarına rağmen kilo vermekte güçlük çekerler.
Öte yandan, hipertiroidi durumunda tiroid bezi fazla hormon üretir ve metabolizma hızlanır. Bu da hızlı kilo kaybına neden olabilir. Hipertiroidili kişiler, normalden fazla yemek yemelerine rağmen kilo kaybı yaşayabilirler. Tiroid hastalıkları kontrol altına alındığında kilo dengesi sağlanabilir.
Tiroid Hastalıkları Tedavisi
Tiroid hastalıklarının tedavisi, hormon dengesizliklerinin türüne bağlıdır. Hipotiroidi tedavisinde, tiroid hormonlarını yerine koymak için levotiroksin etkenli ilaç kullanılır. Bu ilaç, eksik olan tiroid hormonlarını dengeleyerek metabolizmayı normal hızına döndürür. Düzenli ilaç kullanımı ve doktor takibi ile hipotiroidi kontrol altına alınabilir.
Hipertiroidi tedavisinde ise tiroid hormonlarının aşırı üretimini azaltmak için anti-tiroid ilaçlar, radyoaktif iyot tedavisi veya nadir durumlarda cerrahi müdahale uygulanabilir. Bu tedaviler, tiroid bezinin fazla çalışmasını engeller ve hormon seviyelerini normale getirir. Her iki durumda da, doğru tedavi ile tiroid hastalıkları yönetilebilir.
İlgili içerik: Hipertiroidi (Tiroid Bezinin Aşırı Çalışması)
